Herfst 2024

Tuin de Lage Oorsprong: een plek van hoop

‘Er zit veel liefde in deze plek’, zegt tuinbaas Liesbeth Staat. En dat voel je. Tuin de Lage Oorsprong in Oosterbeek is een prachtige tuin waar je volledig tot rust komt. Je kunt er ook bessen of bloemen plukken en bijzondere leimethoden voor fruitbomen ontdekken. 

Al wandelend langs de beek over Landgoed Oorsprong doemt plotseling een amfitheater van gras op. Het blijkt onderdeel van Tuin de Lage Oorsprong, die sinds 2008 is opengesteld voor publiek. In 1919 bouwde Julius Frowein ten zuiden van deze plek een landhuis. Achter het huis lag een tuin met (verwarmde) kassen, oranjerie, fruitmuur, tennisbaan en zwembad. Tijdens de Slag om Arnhem in 1944 werd het landhuis geheel verwoest. De grote schuilkelder die Frowein in de jaren dertig had bijgebouwd, redde levens. Het huis werd niet meer herbouwd. De tuin raakte zwaar beschadigd en verviel tot een stuk niemandsland.

Het amfitheater van gras wordt gebruikt voor voorstellingen en feesten

Berceau met de bloeiende Wisteria (foto: De Lage Oorsprong)

Herinrichting tuin
Mariëlle Kempen en Egbert Reerink betrokken in 1998 de tuinmanswoning van het landgoed. Mariëlle werd gegrepen door het braakliggende terrein, waar de oorspronkelijk tuin nauwelijks meer te herkennen was. De cultuurhistoricus verdiepte zich in de geschiedenis en al snel borrelde het idee op om de tuin in oude glorie te herstellen. “Iets moois was kapot gemaakt door de oorlog. Bij regenachtig weer leek het alsof de oorlog nooit was vertrokken. Egbert en ik wilden er weer een plek van hoop van maken”, vertelt Mariëlle.

 Liesbeth Staat, Mariëlle Kempen en Egbert Reerink (foto: De Lage Oorsprong - Harry Kempen)

Vrijwilligers drijvende kracht
Ze hadden een lange adem nodig. Het wijzigen van bestemmingsplannen en het overtuigen van de omgeving kostte de nodige jaren. Met groot doorzettingsvermogen en een sterke wil kregen ze hun plan gerealiseerd. Mariëlle: “Zonder de medewerking van anderen was het nooit gelukt. Dat vinden we het meest bijzondere van deze locatie. Dat meteen zoveel mensen zich aan deze plek verbonden, belangeloos.” De Lage Oorsprong werkt met het ‘museummodel’: een klein team runt de tuin in samenwerking met een grote groep vrijwilligers. “Onze 60 vrijwilligers - tuiniers, rondleiders en gastvrouwen - verdienen alle credits. Zonder hen kan de tuin niet bestaan. Om het financieel rond te krijgen organiseren we elke zondag een muziekoptreden, kunnen mensen hier bruiloften, jubilea en bijzondere gelegenheden vieren, vergaderen of dineren onder de berceau van Wisteria.”

Specialisten
Voor de herinrichting van de tuin werd een groep specialisten aangetrokken. Zoals landschapsarchitect Ron Pfeiffer voor het herinrichtingsplan, Copijn tuin- en landschapsarchitecten voor het ontwerp van de berceau en het amfitheater en Jacqueline van der Kloet voor het beplantingsplan. De hoge kwaliteit zie je terug in de tuin. Het oorspronkelijke ontwerp van Leonard Springer uit 1921 was leidend. De padenstructuur van toen is volledig bewaard. Sommige onderdelen zijn een beetje verplaatst om zichtlijnen beter tot hun recht te laten komen.

De oranjerie, ontwerp van Gert Grosfeld-GSG architecten, met langs het pad bloeiende Alchemilla mollis

100 jaar bestaan
Duurzaam beheer van de tuin is een belangrijk uitgangspunt. Mariëlle: “We willen dat de tuin er over 100 jaar nog steeds is. Daarom hebben we gekozen voor degelijke materialen. We hebben nu een huurcontract tot 2047 en gaan voor verlenging.” Tuinbazen Liesbeth Staat en Frederik Peeters zorgen samen met de tuinploeg voor het onderhoud van het groen. Dat gaat op ecologische wijze, met respect voor historie en cultuur. “Als hier gespoten werd, was ik hier nooit begonnen”, zegt Liesbeth, die sinds twee jaar bij De Lage Oorsprong werkt, “Alles is hier handwerk. Met zo’n 35 tot 40 vrijwilligers van allerlei pluimage, in leeftijd variërend van 19 tot 86 jaar, houden we het oorspronkelijke plan van Jacqueline van der Kloet zo veel mogelijk in stand. Maar een tuin verandert, soms moet je ingrijpen en keuzes maken. Die stemmen we altijd af met Jacqueline.” Liesbeth kijkt daarbij steeds of een combinatie van inheemse toepassingen met de oorspronkelijke beplanting mogelijk is.

In de bessenpluktuin kan in het seizoen fruit worden geplukt

Leibomen en fruit
“Ik leer heel veel van de eerste tuinbaas van De Lage Oorsprong, Frans Groothuizen. Hij heeft nog les gehad van Jan Freriks, dé autoriteit op het gebied van leibomen. In onze tuin zijn veel bijzondere leivormen te vinden. Met name de ‘stepovers’ zijn interessant voor moestuinen, waar hoogstambomen meestal verboden zijn.” De boom wordt in horizontale lijn gebonden, zodat je er letterlijk overheen kunt stappen. “Ook heel geschikt als borderafscheiding.” Tijdens het seizoen kan fruit worden geplukt in de bessenpluktuin. “We hebben allerlei bessen, herfstframbozen, groene en rode kruisbessen, en honingbessen, die steeds meer in zwang raken. Als je drie verschillende cultivars bij elkaar zet, krijg je de grootste opbrengst.” Tegen de oude muren van de tuin staan peren, vijgen en kiwi’s. Ook daar zie je bijzondere leivormen, met twee, drie of meer leien en zelfs gekruiste leien.

Andere wereld
De Lage Oorsprong heeft nog veel meer te bieden: een bloemenpluktuin, themakamers, een vijver, wisselende kunstexposities, een mediterrane kruidentuin, een labyrint en een kas voor de concerten. Een deel van de oude stookkelder voor de vroegere anjerkas staat er nog. Een oude watergoot is teruggekomen als waterloop met meerdere watervallen. Kinderen kunnen hierover een houten bootje laten varen. In de oranjerie kun je wat drinken. Kortom, een bezoek aan Tuin de Lage Oorsprong is de moeite waard. Mariëlle: “Je stapt hier in een andere wereld, komt even helemaal los van de grote wereldproblemen. Bezoekers worden echt geraakt. Ik zie mensen weggaan met glimmende ogen. Dat doet me goed.”

Een oude watergoot is teruggekomen als waterloop met meerdere watervallen

Praktische informatie
Locatie: Van Borsselenweg 36, Oosterbeek. Geopend van medio april tot 1 oktober. Open op woensdag, zaterdag en zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Meer informatie op www.tuindelageoorsprong.nl.

Geschreven voor De Tuinliefhebber, het blad voor leden en supporters van AVVN, het Algemeen Verbond van Volkstuindersverenigingen in Nederland.

www.avvn.nl/de-tuinliefhebber