Winter 2024
Vooroorlogse boerenmoestuin in Putten
Alsof Maria net de deur achter zich heeft dichtgetrokken: er is niets veranderd aan de boerderij sinds de laatste bewoner in 2003 overleed. Het Puttens Historisch Genootschap houdt de historische boerderij en het terrein in Putten in ere als ‘Museumboerderij Mariahoeve’. Ook de oude moestuin is nog aanwezig, al staat er niet meer alles van vroeger. ‘Wie eet er tegenwoordig nog postelein?’
Je zou het vooroorlogse boerenleven zo weer kunnen oppakken bij de Mariahoeve in Putten. Sinds 2002 is het complex erkend als rijksmonument. Het is een goed voorbeeld van een zelfvoorzienende keuterboerderij uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Anders dan bij andere boerderijmusea zijn de oorspronkelijke interieurs van alle gebouwen en de originele inboedel nog volledig intact.
Economische eenheid
Boerenknecht Corstiaan van den Brink kocht in 1905 een stuk land in Putten. Hij begon samen met zijn vrouw Maartje een gemengd agrarisch bedrijf. Naast weiden en akkers kreeg het terrein een fruitboomgaard en een moestuin. De kinderen werkten vanaf het begin mee. Een boerenfamilie was in die tijd een economische eenheid. Na het overlijden van de ouders zetten zoon Gerrit en dochters Steventje, Geertje en Maria het bedrijf voort. Ze bleven alle vier ongehuwd. Ze leefden zeer sober, behoudend en zuinig. Eieren en melk zorgden voor de inkomsten. Het werk op het zelfvoorzienende bedrijf gebeurde met mens- en paardenkracht en vele, vaak zelfgemaakte, gereedschappen en hulpmiddelen. Mechanisatie en schaalvergroting gingen aan deze boerderij voorbij.
Vrijwilligers Andries Nout (links) en Pieter Rienstra in de moestuin
Maria’s laatste wens
Wanneer Maria in 2003 als laatste van de vier kinderen overlijdt, voert een neef haar laatste wens uit. Samen met de gemeente Putten zorgt hij ervoor dat de boerderij en het erf als museum blijven bestaan. Zestig vrijwilligers houden het bedrijf draaiende. Inkomsten komen uit de Schenkerij waar je kunt lunchen of highteaën, van overnachtingen in de B&B en op de camping, of door verhuur voor feesten en partijen. Ook worden er evenementen georganiseerd, zoals kinder-doe-dagen, knolletjesfeest en oogstfeest.
Moestuin voor eigen gebruik
Ongeveer zeven vrijwilligers zorgen voor het onderhoud van het terrein en de tuinen. Enkelen zijn ook gids en gaan tijdens de rondleiding langs de moestuin. Daar wordt het verhaal van het vroegere leven uit de doeken gedaan. "Als ik vertel over het slachten trekken veel bezoekers wit weg. Daar kunnen ze niet tegen", vertelt Andries Nout gniffelend. De traditionele groenten die de familie Van den Brink verbouwde staan nog in de moestuin, zoals boontjes, andijvie, kool, wortels en prei. Toen was alles voor eigen gebruik. Nu is alle oogst voor de Schenkerij. Groenten die vroeger meer gangbaar waren dan nu staan er ook nog, rabarber en kervel bijvoorbeeld. Nout: "Maar postelein niet meer, dat wil niemand meer." In de moestuin zijn ook nog tabaksplanten te vinden. Groenten, eieren en vlees werden vroeger in weckpotten bewaard. In de kelder kun je nog een hele serie potten vinden. "Vast nog wel te eten, maar ik denk niet dat het lekker is."
Voor de boerderij is een siertuin te vinden
Melkmoes
Appelbomen, perenbomen en pruimenbomen zijn teruggeplaatst. Via zusters van het Groene Kruis, die de zussen Van den Brink in de laatste jaren van hun leven verzorgden, kreeg de moestuin een originele zwarte bes terug. Die was in die tijd als stekje bij een van hen in de tuin terechtgekomen. Een keer per jaar wordt een oogstfeest georganiseerd. Dan komt het oorspronkelijke gerecht op tafel: melkmoes. Typisch voor de streek, gemaakt met rijstepap, spek, rozijnen en kervel. Nout: "Een voedzame maaltijd voor de boer. Het stond op het menu als er weinig tijd was om te koken, zoals tijdens de hooitijd. Melkmoes is voor de zomer wat erwtensoep is voor de winter."
Slim tuinieren
In de huidige moestuin gaat net als vroeger alles met de hand. Er wordt vanzelfsprekend zonder gif getuinierd. Als ongediertebestrijding staan dahlia’s aan de rand van de moestuin. Uitgedroogde boontjes blijven liggen. De stikstofbolletjes aan de wortels zorgen voor grondverbetering. Bij de rabarber zijn grote potten met gaten ingegraven. Zo kunnen de dorstige planten flink worden bewaterd. Een andere slimme truc van de huidige moestuinders is een schuingeplaatst raamwerk met gaas waarop komkommers worden gekweekt. De komkommers hangen naar beneden, zodat ze niet op de grond liggen. "En om ze niet krom te laten groeien. Maar dat doen ze soms toch hoor", zegt vrijwilliger Pieter Rienstra lachend. Zelfs komkommers blijken eigenwijs.
Historie behouden
Op een zonnige dag in september stromen gasten binnen voor de bruiloft die op de Mariahoeve plaatsvindt. Rienstra: "We hebben het samen gezellig hier, maar het vinden van vrijwilligers wordt steeds moeilijker." Het is te hopen dat steeds opnieuw mensen worden gegrepen door de mooie locatie en het prachtige verhaal, en dat ze hun handen uit de mouwen willen steken. Dan blijft dit mooie stukje historie voor de toekomst bewaard.
Schuingeplaatst raamwerk met gaas waarop komkommers worden gekweekt
De weckpotten uit vroeger dagen zijn nog in de kelder te vinden (foto: Museumboerderij Mariahoeve)
Praktische informatie
Locatie: Kiefveldersteeg 11, Putten. Museum en restaurant zijn geopend van woensdag tot en met zaterdag (10.00 – 16.00 uur). Meer informatie op mariahoeveputten.nl
Geschreven voor De Tuinliefhebber, het blad voor leden en supporters van AVVN, het Algemeen Verbond van Volkstuindersverenigingen in Nederland.
